Tìm hiểu về các xét nghiệm sinh hóa quan trọng

Xét nghiệm sinh hóa là một trong những xét nghiệm cận lâm sàng quan trọng giúp bác sĩ đánh giá tình trạng hoạt động của các cơ quan trong cơ thể như gan, thận, tim, tụy, hệ nội tiết…

Thông qua việc phân tích các chỉ số sinh hóa trong máu, huyết thanh hoặc nước tiểu, bác sĩ có thể phát hiện sớm nhiều bệnh lý tiềm ẩn ngay cả khi người bệnh chưa có triệu chứng rõ ràng.

Nói cách khác, xét nghiệm sinh hóa là “bức tranh thu nhỏ” phản ánh tình trạng chuyển hóa và hoạt động của cơ thể con người.

Các nhóm xét nghiệm sinh hóa thường gặp

Tùy vào mục đích kiểm tra, bác sĩ sẽ chỉ định những nhóm xét nghiệm sinh hóa khác nhau. Dưới đây là các nhóm phổ biến nhất:

Nhóm xét nghiệm chức năng gan

Đánh giá khả năng chuyển hóa, giải độc và tổng hợp protein của gan.

Một số chỉ số thường gặp:

AST (SGOT), ALT (SGPT): men gan – phản ánh mức độ tổn thương tế bào gan.
GGT, ALP: liên quan đến đường mật.
Bilirubin: phản ánh khả năng thải trừ sắc tố mật của gan.
Albumin, protein toàn phần: đánh giá khả năng tổng hợp protein của gan.

Nhóm xét nghiệm chức năng thận

Giúp xác định tình trạng lọc và bài tiết của thận.

Ure, Creatinin: hai chỉ số chính đánh giá chức năng lọc của thận.
Acid uric: liên quan đến bệnh gout và rối loạn chuyển hóa đạm.
Điện giải (Na⁺, K⁺, Cl⁻): giúp cân bằng nội môi, rất quan trọng trong cấp cứu.

Nhóm xét nghiệm mỡ máu (lipid máu)

Phản ánh tình trạng chuyển hóa lipid, liên quan chặt chẽ đến bệnh tim mạch.

Cholesterol toàn phần
HDL-C (cholesterol tốt)
LDL-C (cholesterol xấu)
Triglycerid

Các chỉ số này giúp đánh giá nguy cơ xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim, đột quỵ…

Nhóm xét nghiệm đường huyết

Giúp phát hiện và theo dõi bệnh tiểu đường:

Glucose máu lúc đói
HbA1c: phản ánh mức đường huyết trung bình trong 2–3 tháng gần nhất.
Insulin, C-peptid: đánh giá chức năng tụy và kháng insulin.

Nhóm xét nghiệm men tim và cơ

Được sử dụng trong chẩn đoán nhồi máu cơ tim, viêm cơ tim hoặc tổn thương cơ xương.

Các chỉ số quan trọng gồm:

CK (Creatine kinase)
CK-MB (Isoenzyme đặc hiệu cơ tim)
Troponin T/I: dấu ấn đặc hiệu của tổn thương cơ tim.

Nhóm xét nghiệm điện giải và khoáng chất

Đánh giá sự cân bằng nội môi, hoạt động thần kinh – cơ:

Natri (Na⁺)
Kali (K⁺)
Canxi (Ca²⁺)
Photphat (P⁻)

Bất thường ở các chỉ số này có thể gây co giật, rối loạn nhịp tim hoặc yếu cơ.

Khi nào cần thực hiện xét nghiệm sinh hóa?

Bạn nên thực hiện xét nghiệm sinh hóa máu định kỳ 6–12 tháng/lần, đặc biệt khi có các dấu hiệu:

Mệt mỏi, chán ăn, vàng da
Tiểu ít, phù chân, đau lưng vùng thắt lưng
Đau tức ngực, khó thở
Tăng hoặc giảm cân bất thường
Có bệnh nền như tiểu đường, tăng huyết áp, rối loạn lipid máu

Ngoài ra, xét nghiệm sinh hóa còn được chỉ định trong:

Khám sức khỏe tổng quát
Theo dõi hiệu quả điều trị bệnh mạn tính
Đánh giá nguy cơ tim mạch, gan, thận

Quy trình thực hiện xét nghiệm sinh hóa

Lấy mẫu bệnh phẩm: thường là máu tĩnh mạch hoặc nước tiểu buổi sáng.
Xử lý mẫu: ly tâm, tách huyết thanh hoặc huyết tương.
Phân tích mẫu: sử dụng máy phân tích sinh hóa tự động để đo nồng độ các chất.
Trả kết quả: bác sĩ đọc và kết hợp lâm sàng để đưa ra chẩn đoán chính xác.

Hiện nay, các máy xét nghiệm sinh hóa tự động giúp đảm bảo kết quả nhanh chóng, chính xác và đồng nhất — là công cụ không thể thiếu trong mọi phòng xét nghiệm hiện đại.